پاسخ مسأله های امتحانی معلوم است اگر...

دوره کردن

اگر قرار است کارتان با امتحان گرفتن ارزشیابی شود، مهم‌ترین فعالیت درسی که می‌توانید انجام دهید، دوره کردن است. اگر از ماه‌ها پیش به طور برنامه ریزی شده ای دست به دوره کردن زده بودید، حالا تحت هیچ فشاری نبودید. اما به آنچه انجام نداده اید فکر نکنید، شما فقط می‌توانید بر وقت باقیمانده نظارت کنید. توصیه‌های زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا حداکثر استفاده را از زمان بین حالا و امتحانات ببرید.
1- کیفیت دوره کردن شما است که به حساب می‌آید - نه فقط کمیت آن. تأثیر آن را مد نظر داشته باشید، نه اینکه چه مدت به طول می‌انجامد.
2- پاسخ دادن به سوالات را تمرین کنید. امتحانات، توانایی شما را در پاسخ دادن به سؤالات محک می‌زنند. هر چه بیش‌تر تمرین کنید، توانایی شما بیشتر می‌شود.
3- برای خودتان فهرستی برای تمرین کردن تهیه کنید. بهترین کار، تهیه صد‌ها سؤال کوتاه و زیرکانه است. از سایرین - هر کسی- بخواهید با سؤالات خودتان از شما امتحان بگیرد. با هم کلاسی‌های خود همکاری کنید - نه مقابله.
4- هر گاه به چیزی برخورد کردید که فراموش کرده‌اید و یا هنوز قادر به حل آن نیستید، آن را یک خبر خوش تلقی کنید. چون در موقعیتی قرار گرفته‌اید که می‌توانید به محض اینکه متوجه شدید چه چیزی می‌توانست برای شما دشواری ایجاد کند، آن را رفع کنید. فقط وقتی که نمی‌دانید چه چیزی را نمی‌دانید، آن وقت ممکن است هرگز آن چیز را ندانید!
5- هر مرتیه که پاسخ دهی به سؤالات را تمرین می‌کنید، جواب‌های کاملی ندهید. بعضی از جواب‌ها را به کشل کبیشه ای بدهید - بدین طریق شما می‌توانید سؤالات بیشتری را پوشش دهید.
6- خودتان را با این فرض که اگر دارید چیزی را می‌خوانید، پس دارید آن را دوره می‌کنید، گول نزنید. روخوانی به طرز خطرناکی یک عمل بی اختیار است. روخوانی را به حداقل برسانید و بیش‌تر به کارهای فعالانه تر بپردازید.
7- ضمن روخوانی و دوره کردن از همه چیز خلاصه برداری کنید. و بعد با مطالعه چکیده‌ها سعی کنید بعضی از جزئیات متن اصلی را در ذهن خود بازسازی کنید. آنچه را که باید یاد بگیرید، به قطعات مناسبی تقسیم کنید.
8- همه چیز را مدام و نه فقط یک مرتبه بخوانید. هر چه بیش‌تر چیزی به ذهن شما وارد شود، بهتر می‌توانید آن را درک کنید و به خاطر بسپارید.
9- هر چیزی باید هشیارانه و در زمان‌های کوتاه مدت دوره شود، و در فاصله زمان‌ها استراحت منظور گردد. عمر تمرکز فقط چند دقیقه است، نه چند ساعت. یادگیری فعال نمی‌تواند برای چند ساعت پی در پی ادامه یابد، (فقط تکالیف روزمره ای مثل مقاله یا گزارش است که می‌توان برای ساعت‌های متوالی روی آن کار کرد).
10- وقتی به زمان امتحان نزدیک می‌شوید، بیش تربه صیقل دادن آنچه تا کنون آموخته‌اید بپردازید تا به یادیگری مطالبی که آن‌ها را نمی‌دانید.
یک تذکر آخر: فقط دانستن مهم نیست. اینکه چگونه پاسخ سؤالات امتحان را می‌دهید، تعیین کننده ی نمره شما است. بنابراین، ‌همه چیز به اینجا ختم می‌شود که چه قدر تمرین کرده‌اید- پس شروع به تمرین کنید!

حل مسأله

بهترین راه برای افزایش توانایی شما در حل مسایل این است که مسأله حل کنید. به نظر بدیهی می‌آید، این طور فکر نمی کنید؟ مهارت شما در حل مسایل بیش‌تر به این بستگی دارد که تاکنون چند مسأله حل کرده‌اید نه اینکه سواد شما برای حل مسایل چه قدر است.
1- وقتی با مسأله ای روبه رو می‌شوید که قبلاً با آن برخورد نکرده‌اید، چند دقیقه ای را به شرح زیر به اندیشیدن راجع به یک راه حل بپردازید: جان کلام مسأله را در یک بیضی کوچک در وسط یک ورق سفید کاغذ بنویسید و- یکی یکی- شعاع‌هایی در اطراف آن بکشید که در جهات مختلف به بیرون ساطع می‌شوند و در انتهای هر یک از آنها ایده ای بنویسید که ممکن است در حل مسأله مفید واقع شود. بعد نگاهی به آن‌ها بیندازید و تصمیم بگیرید که منطقی ترین آن‌ها برای شروع کدام است.
2- اگر مسأله دشوار باشد، گاهی اوقات ارزش دارد به"راه حل‌های منفی" روی آورید. این کار را درست مثل بند «1» در بالا انجام دهید، ‌با این تفاوت که این مرتبه تمام چیزهایی را که می‌تواند مشکل را دشوارتر کنند، بنویسید. بعد ببینید کدام یک از این راه حل‌های منفی می‌توانند معکوس شوند تا کمک مثبتی به حل مسأله کنند.
3- یک "بانک مسأله" ایجاد کنید. تمام مسایلی را که تاکنون (به صورت سخنرانی، تکلیف، تدریس و غیره) انجام داده‌اید، (در یک دفترچه یا روی کارت‌هایی) یادداشت کنید، ‌اما بدون راه حل. قید کنید که راه حل‌ها را در کجا می‌توان یافت. بعد مرتب با مسایل تمرین کنید اما به برای مقابله، به راه حل‌ها نگاه نکنید.
4- ازمسایلی که حل می‌کنید، صورت‌های متفاوتی بسازید. شرایط و اعداد را تغییر دهید. این مسایل را به صورت‌های مختلفی حل کنید. (اغلب مواقع شکل‌های متفات مسایلی که قبلاً حل کرده اید به عنوان سؤالات امتحانی می‌آیند).
5- مسایلی را از ورقه‌های امتحانی قبلی استخراج و به بانک مسأله خود اضافه کنید. همچنین، ‌مسایلی را که از مثال‌های حل شده و مثال‌های کتاب درسی استخراج شده‌اند به بانک مسأله خود بیفزایید.
6- گاهی اوقات مسأله را به صورت کلیشه ای حل کنید. پاسخ‌های کامل ننویسید، ‌فقط مراحل یا عملیات کلیدی را که در حل مسایل دخالت دارند، بنویسید. بدین ترتیب، ‌به جای آنکه راه حل کامل آن‌ها را نشان دهید، ‌فرصت دارید چندین مرتبه آنهار ا به همین شکل حل کنید.
7- حین مطالعه یادداشت‌ها و جزوه‌ها، ‌مسأله بسازید. مدام از خودتان بپرسید "این‌گونه اطلاعات مرا در حل چه نوع مسایلی کمک می‌کند؟"و مسایلی در همان زمینه‌ها طراحی کنید.
8- با دو یا سه هم کلاسی دیگر همراه شوید و یک سندیکای مسأله تشکیل دهید. مسایل همدیگر را ببینید و پاسخ‌های همدیگر را نمره دهید، ‌درست مثل اینکه ممتحن هم هستید.
9- مشاهده کنید همان طوری که مسایل خاص بیش‌تری را حل می‌کنید، ‌چه قدر سرعت شما در حل آن‌ها افزایش می‌یابد. این بدان مفهوم است که در موقع امتحان می‌توانید مسایل مشابه را در زمانی کم‌تر از وقت تخصیص داده شده حل کنید- ووقت بیش‌تری را برای حل سایر مسایل صرفه جویی نمایید.
10- هر وقت قادر به حل یک مسأله خاص نیستید، از کسی که آن را می‌داند کمک بگیرید. بعد دوباره به مسأله نگاه کنید و ببینید دقیقاً چه چیزی شما را گمراه کرده بود. وقتی اشکال را یافتید، آن اشکال دیگر سرراهتان قرار نخواهد گرفت.

استفاده از سؤالات

عبارت "فقط اگر می‌دانستیم چه سؤالاتی در امتحان می‌آید"، ‌یک تأسف متداول پس از امتحان است. با کمی برنامه ریزی و با ایجاد یک بانک شخصی سؤال برای خود، می‌توانید تمام سؤالاتی را که در امتحان می‌آیند، پیش بینی کنید. برای این کار می‌توان از یک دفترچه جیبی یا کارتهای بایگانی استفاده کرد. حتی می‌توانید راهنمایی‌هایی در پشت صفحات یا کارت‌ها، اضافه کنید تا ذهن شما آن"سقلمه ای" را که گاهی به آن نیاز دارد، دریافت کند. توصیه‌های زیر باید به شما کمک کنند تا مواد مورد نیاز برای بانک خود را پیدا کنید و از آن، استفاده درستی به عمل آورید.
1- بانک سؤال خاص به خود را به وجود آورید. با نگاه کردن به یکی از صفحات دفتر یادداشت (یا یک کتاب)، از خودتان بپرسید"آیا به طور منطقی، من باید چه چیزهایی از این را بدانم؟"سپس، ‌آنچه را که ممکن است در مورد آن از شما سؤالاتی بشود، ‌به- بسیاری از- سؤالات کوتاه و زیرکانه تبدیل کنید. اگر در طول دوره ی تحصیلی به تدریج یک بانک سؤال به وجود آورید، قادر به پاسخ دادن به هر سؤال معقول- و نه فقط سؤالاتی که برحسب اتفاق در امتحان ظاهر می‌شوند- خواهید بود.
2- مثال‌ها یا مطالعات موردی انجام شده در کلاس را جمع آوری ونگه داری کنید. سؤالات را از جواب‌ها جدا نمایید تا بدون اینکه فرصت فکر کردن را از خود گرفته باشید (چون با در دسترس بودن پاسخ‌ها، چشم‌ها به سمت آن‌ها خواهند چرخید!)، روی سؤالات کار کنید.
3- سؤالاتی را که در تکالیف خانه یا مدرسه آمده‌اند، جمع آوری و نگه داری کنید. این گونه سؤالات معمولاً برای سؤالاتی که در امتحان می‌آیند، حکم تمرین را دارند. سؤالات را از راه حل‌ها یا تکالیف خود جدا کنید تا بتوانید بدون وسوسه شدن نسبت به پاسخ‌های قبلی، با آن‌ها به تمرین بپردازید.
4- سؤالات امتحانات قبلی را جمع آوری ونگه داری کنید. معمولاً می‌توانید ورقه‌های امتحانات قبلی را از برخی کتاب فروشی‌ها و یا دانش آموزان سال‌های قبل تهیه کنید. بهتر است هرچه زودتر آن‌ها را به دست آورید - نگران این نباشید که هنوز پاسخ آن‌ها را نمی‌دانید! در واقع، ‌مفید است که قبل از این که درسی را پوشش دهید، ‌چنین سؤالاتی را در ذهن خود داشته باشید. این باعث می‌شود که ذهن شما، ‌نسبت به اطلاعاتی که شما را قادر به پاسخ دادن به این سؤالات می‌کند، آمادگی یابد.
5- از راهنمایی‌ها و اشاره‌های مدرس خود استفاده کنید. در کلاس، اغلب مواقع احساس می‌کنید که مدرس"ضربه ای"نسبتاً محکم به چیزی می‌زند- این ضربه می‌تواند یک راهنمایی باشد. لحن صدا، ‌حالات چهره و تکرار مطلب، ‌همه می‌توانند اشاره به چیزهایی باشند که گوش دادن دقیق به آن‌ها ارزش دارد. راهنمایی‌ها و اشاره‌ها را به سؤالاتی تبدیل کنید، ‌که بتوانید با آن‌ها به تمرین بپردازید.
6- از مسایل و تمرین‌های سایر کتب درسی مربوط استفاده کنید - به ویژه مثال‌های حل شده (مواظب باشید به راه حل‌ها نگاه نکنید). تکالیف مربوط را انتخاب و (به همراه ذکر منبع جهت دسترسی به راه حل) به بانک سؤال خود اضافه نمایید.
7- در طراحی سؤال‌ها، ‌با هم کلاسی‌های خود همکاری کنید. اگر سه نفر از شما به مدت پنج دقیقه بنشینید وهرکدام "10 سؤال مهم بنویسید"، بعد آن‌ها را روی هم بگذارید، ‌به زودی تعداد سؤالات شما بیش از آن ده تایی می‌شود که خودتان به تنهایی تهیه می‌کردید. آن‌ها را به بانک سؤال خود اضافه کنید.
8- با بانک سؤال خود تمرین کنید. شما می‌توانید برای چند دقیقه و یا زمان‌های طولانی‌تری به تمرین بپردازید. مرور کردن 20 مسأله و پی بردن به اینکه هنوز به چند تا از آن‌ها نمی توانید پاسخ دهید، ‌فقط چند دقیقه طول می‌کشد. پیدا کردن این گونه سؤالات بسیار مفید است. بعداً می‌توانید راه‌هایی برای مسلط شدن بر آن‌ها پیدا کنید.
9- از دیگران بخواهید از شما امتحان بگیرند. وقتی شخص دیگری از شما سؤال می‌کند، ‌کم‌تر می‌توانید با این عبارت"اوه، من جداً جواب آن را می‌دانم، اما..." خودتان را گول بزنید. در صورت امکان با هم کلاسی‌های خود کار کنید، ‌از یکدیگر امتحان بگیرید و ورقه همدیگر را تصحیح کنید.
10- امتحانات نشان می‌دهند چه قدر در جواب دادن به سؤالات مهارت دارید. بخشی از هر جلسه درس خوانی را (از همان روز اول) صرف تمرین کردن بر روی سؤالاتی کنید که باید قادر به پاسخ دادن آناه باشید.

استفاده ازسوالات امتحانات دروه‌های قبل

ورقه‌های امتحانات دوره‌های قبل می‌توانند جزو ارزشمندترین منابع شما باشند. توصیه‌های زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا ضمن اینکه برای امتحانات خود آماده می‌شوید، بهترین استفاده را از آن‌ها ببرید.
1- آن‌ها را زود تهیه کنید. از اینکه در این مرحله، ‌متوجه خیلی از سؤالات آن‌ها نمی شوید، نگران نباشید. شما معمولاً می‌توانید ورقه‌های امتحانات دروه‌های قبل را تهیه کنید وگاهی اوقات معلمان یا اساتید شما مایل هستند نمونه‌هایی از آن‌ها را تهیه کنید و گاهی اوقات معلمان یا اساتید شما مایل هستند نمونه‌هایی از آن‌ها را به شما بدهند. اگر واحد جدیدی برداشته اید، بخواهید به عنوان آشنا کردن شما با چارچوب و ساختار امتحانات، ‌نمونه‌هایی در اختیارتان بگذارند.
2- از استانداردها آگاه شوید. مثلاً از سؤالات امتحانات دوره‌های قبل استفاده کنید تا بفهمید در نیم ساعت چه مقدار از یک جواب و یا چه مقدار از یک امتحان کامل سه ساعته وغیره را باید پوشش دهید.
3- سعی کنید تشخیص دهید چه سؤالاتی ممکن است بیاید. حتی پیش از اینکه هیچ یک ازپاسخ‌ها را بدانید. هرچه بیش‌تر با طبیعت سؤالات احتمالی آشنا شوید، ‌نسبت به جواب‌هایی که در کلاس، ‌درهنگام روخوانی و یا مطالعه با آن‌ها برخورد می‌کنید، آمادگی پذیرش بیش‌تری خواهید داشت.
4- سؤالات امتحانات دوره‌های قبل را بشکنید. آن‌ها را به تعداد زیادی سؤالات کوتاه و زیرکانه تبدیل کنید. هدف، توانایی در پاسخ دادن به تمام قسمت‌های کوچکی است که سؤالات بزرگ‌تر از آن‌ها ساخته شده‌اند.
5- سعی کنید نحوه ی بارم بندی را بفهمید. ضمن اینکه در حل مسایل امتحانات دوره‌های قبل مهارت می‌یابید، از نکاتی که فکر می‌کنید به آن‌ها نمره تعلق گرفته است، ‌فهرست‌هایی تهیه کنید. همچنین بکوشید محتمل‌ترین دلایل از دست دادن نمره از سؤالات را پیدا کنید- تا خودتان در آینده مرتکب چنین اشتباهاتی نشوید.
6- جواب دادن به آن‌ها را تمرین کنید. آزمون‌های کلاسی، ‌به موقع خود توانایی‌های شما را در پاسخ دادن به سؤالات امتحانی، محک می‌زنند. این بستگی به آن دارد که چه قدر تمرین کرده‌اید. ببینید چه قدر زمان می‌برد تا به سؤالات قدیمی پاسخ دهید- سعی کنید به تدریج سرعت خود را بالا ببرید تا جایی که بتوانید این گونه سؤالات را در فرصت محدودی که در امتحان به شما می‌دهند، پاسخ دهید.
7- ببینید به چه سؤالاتی بیش‌ترین تسلط را دارید. اگر در امتحان حق انتخاب سؤال را داشته باشید، مؤثر است که بدانید"مطمئن ترین" سؤالات کدام هستند. این باعث می‌شود وقت زیادی از امتحان خود را صرف انتخاب نکنید.
8- به تمرین"پاسخ‌های کلیشه ای" بپردازید. برای مثال، تمرین کنید چه طور می‌شود ظرف 5 دقیقه به یک سؤال سی دقیقه ای پاسخ داد. ذهن شما با دادن چندین پاسخ کلیشه ای خیلی بیش تربه فعالیت می‌افتد تا اینکه بخواهید صرفاً یک "جواب کامل" را از اول تا آخر بنویسید.
9- باهمکلاسی‌های خود چند مسأله حل کنید. ببینید آن‌ها به چه چیزهایی فکر می‌کنند که شما ممکن بود به آن‌ها فکر نکنید. به اتفاق هم، بهترین جواب را پیدا کنید.
10- قدری" سؤال یابی" کنید. روند کار را در نظر بگیرید. به سؤالاتی که مکررا مطرح شده‌اند، ‌توجه داشته باشید. در ضمن، دنبال چیزهایی بگردید که اخیراً سؤال نبوده اند و احتمال مطرح شدنشان می‌رود. البته، فراموش نکنید که سؤال یابی یک نوع قمار است- خیلی روی آن حساب نکنید.
منبع: براون، سالی و همکاران، ( 1387)، مهارتهای مهم تعلیم و تعلم، سعید خاکسار، تهران، نشر موزون، چاپ دوم.